بزرگ‌ترین پستاندار جهان بلوچی تریوم در پاکستان باستان

بلوچی تریم یا هیولای بلوچستان جانوری گیاه خوار همانند کرگدن بوده است و بزرگ‌ترین پستاندار جهان شناخته شده است.

بلوچی تریم یا هیولای بلوچستان جانوری گیاه خوار همانند کرگدن بوده است. نوع قرار دادن دندان‌ها، لب بالایی و گردن بلندش نشان می‌دهد که این بزرگ‌ترین پستاندار جهان است.

در سال 1910 میلادی، کوپر دیرینه شناس انگلیسی که افسانه‌ها و گفته‌های مردم جنوب شرقی ایران مربوط به یافتن استخوان‌های یک شتر غول پیکر را جدی گرفته بود، در بلوچستان پاکستان موفق به کشف نخستین سنگواره از بزرگ‌ترین پستانداری شد که تاکنون بر روی زمین گام برداشته است.

او این جانور غول آسا را «بلوچی تریوم» یا «هیولای بلوچستان» (The beast of balochistan) نامید که امروز بزرگ‌ترین پستاندار جهان نامیده شده است.

نزدیک به یکصد سال پس از آن نیز دانشمندان موفق به کشف استخوان‌های مشابه شدند.

همزمان با سلطنت ناصرالدین شاه قاجار، انگلستان در صدد احداث خط تلگراف بین لندن و بمبئی بود. کارکنان انگلیسی شرکت پیمانکار این پروژه در نواحی بلوچستان از پیدا شدن استخوان‌های یک شتر غول پیکر که مردم محلی آن را متعلق به رستم دستان می‌دانستند با خبر شدند.

این منطقه پس از قرارداد پاریس 1887 میلادی و در کمیسیون مرزی دوم در سال 1896 میلادی از ایران جدا شده و به هندوستان پیوسته و امروزه در محدوده بلوچستان پاکستان قرار دارد.

در سال 1910 میلادی دیرینه شناس انگلیسی به نام کلیوفورستر کوپر (Clive Forster cooper) از موزه سجویک کمبریج (The Cambridge Sedgwick Museum) به محض آگاهی از موضوع، راهی مکانی به نام دیره بگتی (Dera Bugti: محل زندگی قبایل بگتی از نوادگان اسپهبد کارن) در مناطق شرقی بلوچستان شد، جایی که روستاییان استخوان‌ها را یافته بودند.

کوپر انتظار داشت که این شتر غول پیکر یک دایناسور باشد. اما در نهایت ناباوری، او استخوان بزرگ‌ترین پستانداری که تاکنون بر روی زمین گام برداشته است را شناسایی کرد. کوپر این جانور را «هیولای بلوچستان» نامید.

ژان لوپ ولکوم (Jean-Loup Welcomme) دیرین شناس برجسته فرانسوی در سال‌های آغازین دهه 90 میلادی سفر پژوهشی را در جستجوی سنگواره‌هایی از این جانور اسرارآمیز آغاز کرد.

او پا جای کوپر نهاد و سرانجام در تپه‌های پیرامون دیره بگتی در منطقه بلوچستان پاکستان، استخوان‌های هیولای بلوچستان را یافت که بزرگ‌ترین پستاندار جهان نامیده شد. در این جستجو موزه تاریخ طبیعی (موزهٔ بلوچستان) با او همکاری داشت.

هنگامیکه دیرین شناس فرانسوی داستان پژوهش خود را برای نواب اکبر بگتی خان، نخست وزیر وقت بلوچستان بیان نمود، نواب با او دوستانه همکاری کرد و حتی کارگران محلی را با هزینه خویش به کمک او فرستاد. این گروه اکتشافی در سال 1997 میلادی در پایان یک روز خاک برداری خسته کننده، استخوان انگشت این جانور را در دره ای سنگی در نزدیکی تپه‌های دیره بگتی کشف کردند.

پس از پایان نخستین سرنخ، دانشمندان و کارشناسان به دنبال کشف دیگر قطعات این سنگواره شگفت انگیز برآمدند.

این گروه در زمینی به گستردگی 20 هزارمتر مربع، تعداد بشماری سنگواره یافتند که در نوع خود بهترین کشف استخوان‌های نهفته درون زمین بشمار می‌رود. ایشان تعداد بسیاری استخوان نر و ماده این جانور را یافتند. به ندرت در سایت‌های دیرین شناسی چنین اتفاقی رخ می‌دهد.

شاید این جانداران غول آسا در پیچ رودخانه ای گیر افتاده و به ساحل آن رانده شده بودند. همچنین دانشمندان بر روی استخوان‌های این هیولا آثار دندان تمساح را یافتند که نشان می‌دهد هیولای بلوچستان، خود نخجیر تمساح گاندو بوده است. سنگواره‌های این پژوهش 5 ساله اینک در موزه تاریخ طبیعی پاریس نگهداری می‌شود.

خوشبختانه نواب اکبر خان بگتی استخوان‌های هیولای بلوچستان را درون 10 کانتینر فلزی نگهداری می‌کرد. پس از کشته شدن او این سنگواره به موزه پژوهش‌های زمین شناختی (Geological Survey) پاکستان فرستاده شد و اینک در همانجاست. بلوچستان یک سرزمین آرمانی برای جویندگان سنگواره‌هاست.

 

ویژگی‌های بلوچی تریوم: بزرگ‌ترین پستاندار جهان

در سال 2003 میلادی دانشمندان فرانسوی تمام استخوان‌های کوچک و بزرگ را به دقت آزمایش کردند و سرانجام همه را در جای مخصوص خود نهادند تا اینکه اسکلت هیولای بلوچستان ساخته شد.

ارتفاع شانه‌های هیولای بلوچستان از سطح زمین حدود 5/5 متر، طول آن از بینی تا کفل، دست کم 10 متر (5/1 متر از آن جمجمه سنگین این جانور را تشکیل می‌داده است)، وزن این جانور حدود 20 تن، کمابیش هم وزن یک دایناسور سوروپود متوسط، تخمین زده می‌شود. گردن بلند و تنومندش در کنار پاهایی چون ستون استوار، به او امکان چریدن در شاخه‌های بالایی درختان تا ارتفاع 8 متری را می‌داده است.

با دست‌هایی بلند و سنگین باید او را بزرگ‌ترین پستاندار جهان روی زمین، پستانداری دایناسور مانند و یا به بیانی دیگر «هیولای پستاندار» نامید.

بلوچی تریم یا هیولای بلوچستان (با نام علمی Indricotherium Transouralicum) جانوری گیاه خوار همانند کرگدن بوده است. نوع قرار دادن دندان‌ها، لب بالایی و گردن بلندش نشان می‌دهد که او یک چرنده بوده که برگ‌ها و سرشاخه‌های درختان و درختچه‌های بزرگ را با کمک دندان‌های ردیف بالای رو به پایین و عاج مانند خود که جلوی ردیف پایین و رو به جلو را می‌گرفته، کنده و می‌خورده است.

از آنجایی که سنگواره این جانور که بعدها پاراکراتریوم (Paraceratherium) نامیده شد، نخستین بار در شرق منطقه بلوچستان یافت شد، آن را چنین نامیدند. این جانور پرخاشگر 20 تا 30 میلیون سال پیش در دوران اولیگوسن (Oligucene) تا دوران میوسن (Miocene) در مرغزارهای بلوچستان که برخلاف امروز سرسبز و غنی بوده، می‌زیسته و حدود 10 میلیون سال پیش منقرض شده است.

هیولای بلوچستان روزانه دست کم 2 تن گیاه می‌خورده و باید بدانیم که آب و هوای این سرزمین در 20 میلیون سال پیش بسیار متفاوت از امروز بوده است. سرزمینی که این هیولا در آن پرسه می‌زده – جایی که امروز یکی گرم‌ترین مناطق جهان است- در آن زمان مرغزارهایی سرسبز و پر آب با علف‌هایی انبوه به ارتفاع بیش از دو متر و درختچه‌هایی که زینت بخش جای جای آن بوده و در کنار جنگل‌های انبوه، همانند آمازون، خوراک این هیولای سیری ناپذیر را برآورده می‌ساخته‌اند.

 

دیگر سنگواره‌های یافت شده در این منطقه

ولکوم فرانسوی پس از کار بر روی هیولای بلوچستان، به بررسی محیط پیرامون آن نیز پرداخت و سنگواره‌های گوناگونی از ماهی، لاک پشت، تمساح، جوندگان و دیگر پستانداران کوچک یافت. او پس از بررسی و مطالعه بر روی 40 سایت منطقه، 12 لایه مجزا و مشخص از دوران گوناگون‌های گوناگون زمین شناسی را یافت. او همچنین سنگواره درختان، گل‌ها و برگ‌های دوران‌های پیش از تاریخ را هم یافت.

شگفت اینکه دانشمندان در این مکان دندان کوسه، ماهی و صدف یافتند که نشان می‌دهد نزدیک به 32 میلیون سال پیش یک دریای درون قاره ای (epicontinental) (مانند دریای خزر بازمانده دریای تتیس) در قلب سرزمین بلوچستان وجود داشته است که رخدادی نادر است.

 

چرا هیولای بلوچستان بزرگ‌ترین پستاندار جهان منقرض شد؟

نزدیک به 22 میلیون سال پیش، حرکت قاره‌های آسیا و آفریقا بیشتر دریای باستانی تتیس را نابود کرد. ناپدید شدن این دریا آب و هوای آسیا را دچار تغییرات بنیادین کرد. هیولای بلوچستان از دره‌های سرسبز به بیابانی سنگلاخ رانده شد. گیاهان ناپدید شدند و هیولای بلوچستان در نبرد بقا شکست خورد.