قوم کالاشِ پاکستان/ تافته های جدا بافته از مسلمانان
قوم کالاشِ قومی «هندو ایرانی» هستند که در اطراف منطقه چترال (ایالت خیبرپختونخوا) در کشور همسایه پاکستان ساکن هستند.
کالاشها قومی «هندو ایرانی» هستند که در اطراف منطقه چترال (ایالت خیبرپختونخوا) ساکن هستند. آنها به زبان کالاش از زبانهای هندو ایرانی سخن می گویند و آخرین جامعه ای هستند که به دین کهن آریایی اعتقاد دارند.
فرهنگ مردم کالاش بسیار منحصربفرد و کاملاً متفاوت از اقوام همسایه ایشان است و به همین جهت این قوم بسیار مورد توجه مردم‌شناسان قرار گرفته‌اند.
آنها چندخداباور هستند و طبیعت نقش معنوی مهمی در زندگی ایشان دارد. اهدای قربانی و برگزاری جشن‌هایی برای تشکر از نعمات طبیعت بخشی از آئین‌های مذهبی این قوم است. هرچند شباهت‌هایی بین اساطیر و فولکلور کالاشها و آن ِیونانیان باستان دیده شده اما شباهت کالاشها به باورهای باستانی هندوایرانی یعنی دوران وِدایی و پیشازرتشتی بسیار بیشتر است تا به یونانیان.
کالاشها خود را از نسل سپاه اسکندر مقدونی می دانند، البته مطالعات ژنیتیکی این ادعای آنها را تائید نمی کند. قوم کالاش توانسته‌اند در مقابل فشار مداوم همسایگان مسلمان خود که در تمام طول تاریخ آنها راکافر نامیده‌اند مقاومت کنند و آیین اسلام را نپذیرند.
کالاشها تا اوایل قرن بیستم جمعیت زیادی داشتند، اما پس از آن تعداد آنها همانند دیگر اقوام غیرمسلمان منطقه رفته رفته کاهش یافت. سیف الله جان یکی از رهبران کالاشها اعلام کرد: «اگر یک کالاش مسلمان شود نمی‌تواند در میان ما زندگی کند. ما بایستی هویت خود را حفظ کنیم»
هم اکنون کالاش‌های مسلمان که شیخ نامیده می‌شوند، بیش از نیمی از جمعیت کالاشها را شکل می‌دهند. بسیاری از آنان در روستاهای همسایه زندگی می‌کنند و زبان و بسیاری از رسوم فرهنگی منحصر به فرد خود را حفظ کرده‌اند.
آنها به یک خدای اصلی و چند خدای فرعی معتقد هستند و در اصل از لحاظ فقه اسلامی مشرک به حساب می آیند. جامه زنان کالاش ردای بلند مشکی با لبه‌های گل‌دوزی‌شده رنگارنگ است، آنها به همین جهت به «کافران سیاه پوش» معروفند.
در میان کالاشها برخلاف دیگر اقوام ساکن پاکستان جدایی جنسیتی معمول نیست و ارتباط زن و مرد هم ممنوع نیست،
اما زنان در دوران قاعدگی ناپاک شمرده می‌شوند و به دهکده‌ای به نام «باشالنی» می‌روند. دهکده زنانه‌ای که تولد فرزندان نیز در آن صورت می‌پذیرد. پس از زایمان مراسمی برای پاک شدن نمادین مادر نیز انجام می‌گیرد که شوهر نقش مهمی در آن دارد.
برخی انحرافات: مراسم بودولاک (سلطان چوپان) نیز در جشن چویموس برگزار می‌شود. یک جوان نیرومند به کوهستان می‌رود تا تابستان را به همراه چند بز بگذراند، به اعتقاد این مردم شیر بز او را قدرتمند می‌کند.
در روز جشن او اجازه دارد تا تنها برای ۲۴ ساعت به روستا برگردد و آن مدت را با یکی از زنان روستا بگذراند. او هر زنی را حتی اگر شوهر داشته باشد یا کودک باشد می‌تواند برگزیند. اگر فرزندی از این ارتباط زاده شود، مقدس دانسته می‌شود. البته آنها اعلام کرده‌اند که این مراسم را برچیده‌اند.
امروزه دولت پاکستان سیاست خود را نسبت به غیر مسلمانان ساکن چیترال با تساهل توأم کرده است. افرادی که وارد دره کالاش می‌شوند می‌باید مبلغی را به عنوان ورودیه بپردازند. این مبالغ برای رفاه مردم و حفاظت از محیط زیست این ناحیه خرج می‌شود. با این حال هنوز هم قوم کالاش که در سه دهه اخیر جمعیت آنان سیر صعودی یافته، با خطراتی روبه‌رو ست.