سفر ظریف به پاکستان سفری برای اعتمادسازی بین ایران و پاکستان
سفر ظریف به پاکستان مجموعه‌ای از رایزنی‌های فشرده سیاسی- امنیتی و اقتصادی را در خود جا داده است.
تهران- ایرنا- روزنامه اعتماد در گزارشی، نوشت: محمدجواد ظریف، وزیر خارجه کشورمان امروز برای پنجمین بار از زمان حضور در وزارت خارجه راهی اسلام‌آباد پایتخت پاکستان خواهد شد. این سفر سه‌روزه که با همراهی یک هیات سیاسی و تجاری و به دعوت همتای پاکستانی صورت می‌گیرد.
سفری برای اعتمادسازی
در ادامه این گزارش آمده است: مجموعه‌ای از رایزنی‌های فشرده سیاسی- امنیتی و اقتصادی را در خود جا داده است. دیدار با وزیر خارجه، نخست‌وزیر، وزیر کشور، رییس مجلس و فرمانده ارتش در زمره برنامه‌های ظریف در پاکستان خواهد بود. هرچند معمولا سفرهای وزیر خارجه ایران رنگ و بوی سیاسی بیشتری را به خود اختصاص می‌دهد اما بهرام قاسمی، سخنگوی وزارت خارجه می‌گوید که از جمله اهداف اصلی این سفر، تلاش برای تسهیل و ایجاد زمینه‌های لازم در جهت گسترش روابط اقتصادی و تجاری فیمابین، به ویژه بخش‌های خصوصی دو کشور است.
در همین راستا یک هیات 30 نفره از بخش‌های مختلف بازرگانی، اقتصادی و تجاری محمدجواد ظریف را در این سفر همراهی می‌کنند. اسلام‌آباد و کراچی دو شهری هستند که میزبان ظریف در این سفر سه‌روزه خواهند بود. رسانه‌های پاکستانی عمدتا مدت زمان سفر وزیر خارجه ایران را 4 روز اعلام کرده‌اند و خبر داده‌اند که امنیت منطقه‌ای، مدیریت مرزها و پروژه خط لوله گاز ایران- پاکستان در زمره پرونده‌هایی هستند که روی میز دیدارها و رایزنی‌های محمدجواد ظریف قرار دارند.
محمدجواد ظریف در حالی به پاکستان سفر می‌کند که سفر سه‌روزه و پر‌سر‌و‌صدای ماه گذشته حسن روحانی، رییس‌جمهور کشورمان به هند از سوی پاکستانی‌ها با حساسیت ویژه‌ای دنبال شد. برخی از تحلیلگران پاکستانی همزمان با سفر ظریف به پاکستان اعتقاد دارند که تهران و اسلام‌آباد وارد مرحله اعتمادسازی در رابطه شده‌اند و دستگاه دیپلماسی ایران با هوشیاری سیاسی اما صبر و طمانینه دیپلماتیک در حال ایجاد توازن در رابطه با هند و پاکستان به عنوان دو رقیب کهن است.
**دیپلماسی سیاسی موازی با دیپلماسی نظامی
محمدجواد ظریف در حالی برای پنجمین بار در پنج‌سال گذشته راهی اسلام‌آباد شده است که حسن روحانی، رییس‌جمهور کشورمان پاشنه‌آشیل سیاست خارجی دولتش در دوره دوم را بر توسعه و تعمیق رابطه با همسایگان متمرکز کرده است. سفر حسن روحانی به هندوستان که ماه گذشته انجام شد در رسانه‌های منطقه‌ای بازتاب فراوانی پیدا کرد و البته در پاکستان نیز این سفر با حساسیت ویژه‌ای دنبال شد. رابطه تهران- اسلام‌آباد چه در بعد سیاسی و چه در قالب همکاری‌های امنیتی و نظامی در حال متنوع‌تر شدن است و به عنوان نمونه سفر امیر‌حسن شاه‌صفی، فرمانده نیروی هوایی ارتش کشورمان به اسلام‌آباد که در تاریخ 7 اسفند انجام شد در رسانه‌های پاکستانی بازتاب بسیاری داشت.
امیر سرتیب شاه صفی که به دعوت «سهیل امان» همتای پاکستانی خود به اسلام‌آباد سفر کرده بود در مدت زمان حضور خود در پایتخت پاکستان به دیدار و تبادل‌نظر با مقامات عالیرتبه ارتش پاکستان پرداخت. رسانه‌های پاکستانی از این سفر با عنوان نقطه آغاز دیپلماسی نظامی میان دو کشور یاد کرده و تاکید کردند که تهران و اسلام‌آباد با وجود اختلاف‌هایی که در برخی حوزه‌ها با هم دارند در حال تعمیق بیش از پیش رابطه دو‌جانبه و تنوع‌بخشی به حوزه‌های همکاری هستند.
روزنامه پاکستانی نوای وقت در‌این‌باره می‌نویسد: رابطه میان ایران و پاکستان در حوزه‌های سیاسی، اقتصادی، دفاعی و امنیتی در حال رشد بسیار‌سریعی است و نزدیک شدن فواصل زمانی دیدارهای مقام‌های متفاوت دو کشور می‌تواند به از میان رفتن سریع سوء‌تفاهم‌های موجود نیز کمک کند. سفر شاه‌صفی به پاکستان و مجموعه دیدارهایی که وی در اسلام‌آباد داشت، نشان می‌دهد که همکاری‌های نظامی پاکستان و ایران سیر صعودی خود را طی می‌کند. در ماه نوامبر سال گذشته بود که ژنرال قمر جاوید باجواه، فرمانده ارتش پاکستان به دعوت همتای ایرانی خود محمد باقری به ایران سفر کرد. در حالی که اسحاق جهانگیری، معاون اول رییس‌جمهور در دیدارهای خود با مقام‌های نظامی پاکستانی تاکید کرده بود که ایران هیچ‌گونه محدودیتی در توسعه همکاری‌های نظامی و دفاعی با پاکستان ندارد، ظاهرا طرف پاکستانی نیز در حال تمرین دیپلماسی نظامی با تهران است.
برخی رسانه‌های پاکستانی اعتقاد دارند که رابطه نظامی میان ایران و پاکستان از زمان حضور ژنرال قمر جاوید باجواه در جامه فرمانده ارتش پاکستان توسعه قابل‌توجهی پیدا کرده و می‌توان آن را تا حدودی به فاصله گرفتن پاکستان از دامنه نفوذ‌پذیری بی‌قید و شرط از عربستان سعودی تعبیر کرد. سفر ژنرال باجواه به تهران در حالی صورت گرفت که در سه دهه گذشته فرمانده‌های ارتش پاکستان چنین سفرهایی به ایران نداشته‌اند. ژنرال پرویز مشرف نیز یک بار و برای شرکت در نشستی منطقه‌ای و البته با عنوان رییس‌جمهور پاکستان به تهران سفر کرده بود.
سفر ژنرال راحیل شریف در ژانویه 2016 به تهران نیز تنها چندساعت طول کشید و گفته می‌شد که هدف از این سفر تلاش پاکستان برای نوعی میانجی‌گری بین ایران و عربستان سعودی بوده است. البته انتصاب راحیل شریف به عنوان فرمانده ائتلاف مبارزه با داعش به رهبری سعودی تا حدودی به این تعبیر شد که پاکستان در جدال میان ایران و عربستان سعودی ترجیح داده کنار ریاض بایستد و تهران نیز در همکاری‌های استراتژیک با افغانستان و هند مقابله با پاکستان را می‌جوید. با این وجود می‌توان گفت که سفر ژنرال باجواه به تهران در آخرین ماه‌های سال 2017 نشان داد که بازی میان اسلام‌آباد و تهران آن‌گونه که همه پیش‌بینی می‌کردند، پیش نمی‌رود.
برخی از رسانه‌های پاکستانی ادعا می‌کردند که فرمانده ارتش پاکستان برای رساندن پیامی از جانب عربستان سعودی به تهران سفر کرده اما پس از این سفر تحولی در رابطه تهران و ریاض رخ نداد لذا به نظر می‌رسد که قلمداد کردن این سفر به عنوان تغییر استرانژی نظامی پاکستان در منطقه به واقعیت نزدیک‌تر باشد.
**رابطه پرفراز و فرود ایران- پاکستان
سایت تحلیلی تریبیون درباره رابطه تهران و اسلام‌آباد می‌نویسد: در زمان پهلوی رابطه ایران و پاکستان به گونه‌ای بود که آنها را دوستان صمیمی در منطقه صدا می‌کردند. شاه ایران در کنار سوریه و اردن تنها کشورهایی در جهان اسلام بودند که به پاکستان در حوزه‌های سخت‌افزار نظامی، اطلاعاتی و لجستیکی کمک می‌کردند. در دهه 80 پاکستان در پایان دادن به جنگ ایران و عراق نقش مهمی ایفا کرد و رییس‌جمهور سابق ایران، علی‌اکبر هاشمی‌رفسنجانی در بخش‌هایی از خاطرات خود می‌نویسد که پاکستان در کنار سوریه نقش مهمی در کاستن از تنش میان ائتلاف به رهبری سعودی با بازیگری صدام حسین و تهران داشت. در دهه 90 رابطه میان تهران و اسلام‌آباد به دلیل حمایت‌های پاکستان که طالبان که 90 درصد خاک افغانستان را اشغال کرده بودند، به پایین‌ترین سطح خود رسید.
در سال 1998 که طالبان دیپلمات‌های ایرانی را در شمال افغانستان کشتند، تهران و اسلام‌آباد در موقعیت جنگی با هم قرار گرفتند. در سال‌های پایانی دهه 90 و در فاصله سال‌های 2000 تا 2009 عربستان سعودی پاکستان را به حیاط خلوت خود تبدیل کرد و شیعیان در پاکستان هدف قرار می‌گرفتند. کنسولگری ایران در پیشاور در این سال‌ها دو بار هدف حمله قرار گرفت و در سال 2009 یک دیپلمات ایرانی در همین شهر ربوده شد. دلخوری‌های ایران از پاکستان تنها به تبدیل شدن به متحدی برای عربستان سعودی در منطقه محدود نشد بلکه تهران، اسلام‌آباد را به حمایت از سرکوب شیعیان در بحرین نیز متهم می‌کرد.
همزمان گفته می‌شود که پاکستان به دستور عربستان مسوول آموزش نظامی شورشیان سوری نیز بوده که مقابل بشار اسد، رییس‌جمهور سوریه قد علم کردند. البته اسلام‌آباد نیز گلایه‌های خود را از تهران دارد و به عنوان مثال از اتحاد هند و ایران در افغانستان ناراضی است. توافق ایران و هند درباره بندر چابهار نیز در ذهن پاکستانی‌ها به عنوان تهدیدی و شاید هم رقیبی برای بندر گوادر به حساب می‌آید. تحولات ناخوشایند در مرز بلوچستان نیز یکی از اصلی‌ترین چالش‌های میان ایران و پاکستان است. گفته می‌شود که در دو سال گذشته میزبان تبادل آتش‌ها میان ارتش پاکستان و نیروهای ایران در نقطه‌های مرزی بیش از تمام 68 سال گذشته از روابط دو طرف بوده است. با این وجود حضور ژنرال قمر جاوید باجواه در راس فرماندهی ارتش پاکستان مسائل بسیاری را تغییر داده است.
وی تلاش کرده از حساسیت‌های ایران نسبت به انتصاب یک پاکستانی به عنوان فرمانده ائتلاف مبارزه با تروریسم به رهبری سعودی بکاهد و در شش ماه نخست حضور در قدرت سه بار با سفیر ایران در پاکستان دیدار کرده است. در مباحث اقتصادی نیز ایران با وجود پیوندهای اقتصادی تازه نفس با هند اما ابایی از ابراز تمایل به شرکت در پروژه‌های مشترک چین و پاکستان هم ندارد. در مساله افغانستان نیز پاکستان و ایران در حال نزدیک‌تر کردن دیدگاه‌ها به یکدیگر هستند.
از سوی دیگر سخنان رهبر ایران که برای نخستین‌بار به مساله کشمیر اشاره کرد و بی‌عدالتی در حق مردم این سرزمین را به مساله فلسطین تشبیه کرد در پاکستان به دیده مثبت بررسی شد چرا که موضع رسمی ایران در بیست سال گذشته این بوده که کشمیر را مساله داخلی هند می‌دانسته است.
البته محمدجواد ظریف در حالی راهی پاکستان شده که عربستان سعودی و امریکا از نزدیک شدن اسلام‌آباد به تهران خرسند نیستند. با این وجود ارتش پاکستان به امریکا اعلام کرده که تمام همسایگان این کشور باید برای تامین امنیت در منطقه با هم همکاری داشته باشند و ثبات در این منطقه با خصومت میان تهران یا اسلام‌آباد تامین نخواهد شد.