تحصیل در رشته بیوانفورماتیک در پاکستان
به علت منابع ژنتیکی منحصر به فرد، از نظر جمعیت انسانی و تنوع زیستی محصولات و گونه های حیوانی، اهمیت علم بیوانفورماتیک را در پاکستان نمی توان نادیده گرفت.
پاکستان انواع مختلفی از محصولات کشاورزی مانند پنبه، گندم، برنج، نیشکر، میوه و سبزیجات و همچنین گاو و مرغ تولید می کند. علاوه بر این، ویژگی های جغرافیایی آن و حضور اقوام مختلف با ویژگی های خانوادگی و اجتماعی در جمعیت بیش از 200 میلیون نفر، منابع ارزشمندی برای مطالعه ژنتیکی ایجاد می کند. بدین ترتیب به نظر می رسد بیوانفورماتیک در این کشور جایگاه ویژه ای داشته باشد.
بیوانفورماتیک طیف گسترده ای از تکنیک های فناوری اطلاعات را برای تجزیه و تحلیل و استخراج اطلاعات مرتبط با داده های بیولوژیکی در مقیاس گسترده شامل می شود.
بیوانفورماتیک در پاکستان نسبتا جدید است. در سال 2002، دانشگاه محمد علی جناح -اکنون دانشگاه علوم و فناوری پایتخت (CUST)- ابتکار عمل خود را آغاز کرد و برای اولین بار برنامه ریزی مدرک کارشناسی را در زمینه بیوانفورماتیک آغاز کرد. بعدها یک برنامه مشابه توسط موسسه فناوری اطلاعات COMSATS ، یکی دیگر از دانشگاه های مشهور در پاکستان و عضو EMBnet از سال 2006 معرفی شد. وزارت علوم پاکستان و دانشگاه های فوق الذکر نقش مهمی در توسعه و ارتقای آگاهی از بیوانفورماتیک و اهمیت آموزش و تحصیل در این زمینه، در میان جوامع علمی پاکستان بازی کردند. در نتیجه، چندین دانشگاه برنامه های مشابهی را در سطوح تحصیلات تکمیلی و فارغ التحصیلی اجرا نمودند.
گام های رو به جلو برای بهبود بیوانفورماتیک در پاکستان
به منظور پاسخگویی به تقاضا برای تحقیق و آموزش بیوانفورماتیک در پاکستان، یک گام کلیدی از سوی وزارت علوم پاکستان، تصویب برنامه “بورس تحصیلی خارج از کشور برای افراد با مدرک ارشد یا MPhil که منجر به دکترای بیوانفورماتیک شود” در سال 2006 بود. وزارت علوم پاکستان 50 بورس تحصیلی در بیوانفورماتیک را با هدف ایجاد یک مجموعه از محققان بسیار شایسته در این کشور ارائه داد.
بورس تحصیلی به فارغ التحصیلان با استعداد در رشته های علوم اختصاص داده شد. از میان متقاضیانی که در آزمون ارزیابی تحصیلات تکمیلی حضور داشتند، برترین ها انتخاب و برای مصاحبه دعوت شدند. در سال 2008، پس از بررسی های متخصصین، 10 نامزد برای تحصیلات عالی در دانشگاه SLU انتخاب گشتند. این اولین بار (2009) بود که SLU یک دوره کارشناسی ارشد بیوانفورماتیک را با دانشجویانی که به این ترتیب انتخاب شده بودند، تنظیم کرده بود. همه دانشجویان پس از تکمیل مطالعات مدرک خود، برنامه های PhD را شروع نمودند.
تلاش های مشابه در پاکستان این امکان را فراهم آورد تا مجموعه ای از متخصصان بیوانفورماتیک ماهر، به منظور برآورده ساختن نیازها در زمینه های تحقیقاتی مختلف فراهم گردد. بدین ترتیب برنامه های کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکترای بیوانفورماتیک در دانشگاه های مختلف پاکستان ارائه می گردد که در جدول نشان داده شده است.
مرکز ملی بیوانفورماتیک (NCB) در دانشگاه قائد اعظم
تلاش های جامعه علمی پاکستان سبب گشت تا یک مرکز تخصصی با نام مرکز ملی بیوانفورماتیک (NCB) در دانشگاه قائد اعظم در سال 2008 از طریق بودجه توسط کمیسیون عالی آموزش عالی تاسیس گردد. این ساختمان در 53000 فوت مربع شامل 8 آزمایشگاه تحقیقاتی و 2 آزمایشگاه محاسباتی می باشد. NCB در حال حاضر، برنامه های کارشناسی، M.Phil و Ph.D در حوزه بیوانفورماتیک را ارائه می دهد.
یکی از اهداف این مرکز، برگزاری کنفرانس ها، سمینارها و دوره های آموزشی برای محققانی از پاکستان، کشورهای عضو OIC و دیگر کشورهای در حال توسعه در منطقه می باشد. بدین ترتیب به نظر می رسد وجود چنین مراکزی در منطقه می تواند به افزایش ارتباطات علمی کشورهای همسایه در حوزه های جدید علوم کمک شایانی نماید.
| ردیف | نام دانشگاه یا موسسه | شهر | مدرک در رشته بیوانفورماتیک |
| 1 | دانشگاه علوم پزشکی Baqai | کراچی | کارشناسی |
| 2 | دانشگاه علم و فناوری پایتخت | اسلام آباد | کارشناسی و کارشناسی ارشد |
| 3 | دانشگاه Comsats موسسه فناوری اطلاعات | اسلام آباد | کارشناسی و کارشناسی ارشد |
| 4 | دانشگاه Comsats موسسه فناوری اطلاعات | Sahiwal | کارشناسی |
| 5 | موسسه فدرال علوم بهداشتی | لاهور | کارشناسی |
| 6 | کالج Forman مسیحیان | لاهور | کارشناسی |
| 7 | کالج دولت | فیصل آباد | کارشناسی و کارشناسی ارشد |
| 8 | کالج تحصیلات تکمیلی دولت Mandian | Abbottabad | کارشناسی |
| 9 | دانشگاه هزاره | Mansehra | کارشناسی و کارشناسی ارشد |
| 10 | دانشگاه بین المللی اسلامی | اسلام آباد | کارشناسی و کارشناسی ارشد |
| 11 | دانشگاه Khushal Khan Khattak | Karak | کارشناسی |
| 12 | دانشگاه ملی علوم و فناوری (NUST) | اسلام آباد | کارشناسی ارشد |
| 13 | دانشگاه قریشی | لاهور | کارشناسی |
| 14 | دانشگاه قائد اعظم | اسلام آباد | کارشناسی و کارشناسی ارشد و دکترا |
| 15 | دانشگاه زنان شهید بی نظیر بوتو | پیشاور | MPhil و کارشناسی |
| 16 | دانشگاه علوم و مهندسی آقا سید | کراچی | کارشناسی |
| 17 | دانشگاه ارشد لاهور | لاهور | کارشناسی |
| 18 | دانشگاه کشاورزی | فیصل آباد | کارشناسی |
| 19 | دانشگاه سند | Jamshoro | MPhil |
| 20 | دانشگاه مجازی پاکستان | لاهور | کارشناسی و کارشناسی ارشد |