روز ملی پاکستان بهانه ای برای آغاز یک حرکت ملی در مدیریت پنجمین ذخیره طلای جهان ریکو دیگ در پاکستان

روز ملی پاکستان بهانه ای برای آغاز یک حرکت ملی برای ریکو دیگ در مدیریت پنجمین ذخیره طلای جهان (حدود 10 ملیارد تن طلا) در ایالت بلوچستان پاکستان

موقعیت جغرافیایی ریکو دیگ

ریکو دیگ (Reko Diq) یک شهر کوچک در بخش چاغی، ایالت بلوچستان پاکستان می باشد. این شهر در منطقه بیابانی و 70 کیلومتری شمال غرب Naukundi، نزدیک به مرز پاکستان با ایران و افغانستان واقع شده است. این منطقه در کمربند Tethyan که در امتداد همه مسیرها از ترکیه تا ایران و پاکستان کشیده شده است قرار دارد. ریکو دیگ به معنی پیک شنی در زبان بلوچی و همچنین نام یک آتشفشان باستانی است.

تاریخچه معادن طلا و مس ریکودیگ:

در سال 1978، ذخایرطلا و مس ریکو دیگ کشف شد. مواد معدنی موجود در ریکو دیگ، حدود 9/5 میلیارد تن با درجه میانگین مس 41/0 درصد و درجه میانگین طلا 22/0 گرم در تن تخمین زده می شود. این منابع مواد معدنی بیشتر از معادن سرچشمه در ایران و اسکندیدو در شیلی مورد ارزیابی قرار گرفته است. با این حال، کارشناسان تخمین می زنند که تنها بخش کوچکی از معادن طلا و مس ریکو دیگ، دارای ارزشی معادل 270 میلیارد دلار است. بر اساس برآورد مرکز زمین‌شناسی آمریکا، این معدن ذخیره ‌ای حدود ۵/۹ میلیارد تن دارد و از این نظر حداقل پنجمین ذخیره بزرگ طلای جهان محسوب می‌شود.

در سال 1993 توافق بین دولت بلوچستان و گروه معدن کاری استرالیایی با نامBHP Billiton  صورت گرفت و یک پروژه مشترک در ماه ژوئن 2000 تعریف شد که در آن سهم بلوچستان تنها 25% و BHP معادل 70% بود.

سپس یک معاهده بین TCC، با BHP Billiton صورت گرفت که TCC حقوق اکتشاف ریکو دیگ را در آوریل 2006 خریداری کرد. بنابراین، یک کنسرسیوم متشکل از شرکت کانادایی (Barrick Gold) با %5/37 از سهام، شرکت شیلی (Antofagasta PLC) با %5/37 از سهام و دولت پاکستان با 25% از سهام تشکیل شد. طبق گزارش TCC، این شرکت 400 میلیون دلار را برای مطالعات اکتشافی و مطالعات فنی در سال 2006 صرف کرده است.

در آگوست 2010، TCC مطالعه امکان سنجی در مورد پروژه را تکمیل کرد و آن را به دولت بلوچستان ارسال کرد. در گزارش قبلی، TCC یک برنامه تحقیق گسترده در Reko Diq با بیش از 300،000 متر حفاری متشکل از عمدتا الماس و حفاری گردش معکوس را تکمیل کرده بود. گزارش امکان سنجی بر اساس مطالعات مهندسی، مطالعات فنی و مالی در سطح جهانی بود. این گزارش با نام ارزیابی تأثیرات محیطی و اجتماعی (ESIA) برای مذاکرات با دولت بلوچستان و دولت فدرال پاکستان برای سرمایه گذاری در آینده در پروژه بود.

در تاریخ 15 نوامبر 2011، TCC توسط دولت بلوچستان مطلع شد که دولت درخواست آن ها را برای اجاره معدن رد کرده است. از این رو TCC پروسه داوری بین المللی را برای حمایت از حقوق قانونی خود آغاز کرد. این پرونده به اتاق تجارت خارجی دادگاه بین المللی (ICCICA) و مرکز بین المللی حل و فصل سرمایه گذاری های مورد مناقشه (ICSID) ارجاع داده شد.

در ابتدا توافقنامه سرمایه گذاری مشترک TCC غیرقانونی اعلام شد، به این معنی که TCC هیچ حق قانونی برای ادعای تحت توافق 1993 در دادگاه بین المللی نداشت. دادگاه تجدید نظر نیز در حکم خود اعلام کرد که توافقنامه ای که در 23 ژوئیه 1993 به تصویب رسید، با قوانین کشور مناقشه داشته است. از طرف دیگر، وکیل مدافع جنرال اشترعاصف ادعا کرده که مرکز بین المللی حل اختلافات سرمایه گذاری (ICSID) شواهد پاکستان علیه شرکت بین المللی درمورد قرارداد استخراج معادن ریکو دیگ پذیرفته است. با این حال، وی اظهار داشت که ICSID درخواست پاکستان را برای منفصل کردن تقاضای مالی شرکت TCC در مورد لغو چندین میلیارد دلار اجاره معدن در بلوچستان رد کرده است، و افزود که پرونده ادامه خواهد داشت.

بدین ترتیب از آنجا که دولت پاکستان مدارک دقیقی درباره اقدامات فاسد TCC در رابطه با سرمایه گذاری در پروژه ریکو دیگ ارائه داد، پرونده فساد پایان می پذیرد و پرونده دوم در حال بررسی است که متقاضی (TCC) مدارک خود را برای تعیین ارزش جبران خسارت مورد نظر برای پایان دادن به مجوز ارائه می دهد و  بدهی نهایی در پایان مرحله مشخص می شود.

آینده ریکو دیگ:

پروژه ریکو دیگ می تواند شالوده پروژه های زیرساختی متعددی در آینده باشد مانند: 1) نیروگاه برق برای معادن به منظور تولید مقدار قابل توجهی برق در منطقه 2) خط لوله زیرزمینی 682 کیلومتر از ریکو دیگ که به بندر گوادر وصل می شود 3) توسعه امکانات برای آبگیری و فیلترهای فشار 4) پروژه های روستایی در منطقه با تمام امکانات اساسی زندگی. اما حقیقت آن است که در بیست سال گذشته TCC و دولت بلوچستان حتی قادر به ارائه آب آشامیدنی تمیز به مردم منطقه نیز نبودند.

حقیقت تلخ تر از محرومیت از ایجاد فرصت های دیگر در سایر پروژه ها، وجود ناامیدی در بین جوانان بلوچستان است. چراکه از انتظار می رفت که این پروژه در اوج فعالیت‌ های معدنی خود برای ۱۱ هزار نفر بتواند ایجاد اشتغال کند و در هر سال ۲۰۰ هزار تن مس و حدود ۷۸۰۰ کیلوگرم طلا تولید نماید که به این هدف نرسید.

از سوی دیگر، در خصوص پروژه معادن طلای ریکو دیگ همواره این سوال مطرح بوده است که آیا دانشمندان پاکستانی می توانند در این معادن و در تولید مس و طلا موفق باشند؟ پاسخ درست به این سوال، میلیارد دلار ارز دارد، چراکه در صورت استقلال این معادن، دولت پاکستان باید تمام هزینه ها و تکنولوژی ها را تحمل کند.

با این حال و با وجود این ریسک باز هم به نظر می رسد پس از تجربه با BHP Billiton، TCC، Antofagasta، Barrick Gold و حتی MCC چین، که در طی حفاری های غیر ضروری در سینداک زندگی طبیعی این معادن را مختل کرده است، کشور پاکستان در حال حاضر دیگر نباید به کارشناسان خارجی متکی باشد تا پیشنهادات جدیدی را برای بلوک های مس و طلا ریکو دیگ ارائه دهند. چراکه شرکت های خارجی تا کنون به خوبی می‌دانستند چه ثروت بزرگی در پاکستان نهفته است و پایه‌های سودجویی خود را در این کشور با قراردادهای استخراج، تولید و فروش معادن بنا نهادند. این شركت ها، سال ها سرمایه مردم پاکستان را به تاراج بردند و تلاش کمی برای احقاق حقوق مردم انجام شده است.  
بر این اساس، اینجانب محمد عرفان به مناسبت جشن­ های اخیر کشورم در روز 23 مارس 2018 به عنوان روز ملی پاکستان، بر این نكته تاكید دارم كه اکنون زمان آن رسیده است تا مردم پاکستان خود معادن طلا و مس كشورشان را اداره و بهره برداری كنند و همزمان با مراسم با شکوه روز ملی پاکستان، جشن بزرگ ملی شدن کامل معادن طلای ریکو دیگ کشور خود را به عنوان یکی از بزرگترین معادن جهان برگزار نمایند.

 

نویسنده:

دکتر محمد عرفان مقصود    
کارآفرین و پژوهشگر بین الملل

https://t.me/mirfanmaqsood