آیا پاکستان می تواند قطب استارتاپ های آسیا شود؟

تلاش های مشترک دولت و بخش خصوصی می تواند به تقویت اکوسیستم کارآفرینی یک کشور کمک نماید و پاکستان را به قطب استارتاپ های آسیا تبدیل میکند.

تلاش های مشترک دولت و بخش خصوصی می تواند به تقویت اکوسیستم کارآفرینی یک کشور کمک نماید. به عنوان مثال استونی، یک کشور کوچک بالتیک با جمعیت 1.3 میلیون نفر می باشد که نرم افزار اسکایپ در آنجا توسعه یافته است. این کشور با چشم انداز امیدوار کننده ای که برای کارآفرینان ارائه می دهد توانسته است عنوان “قطب جدید استارتاپ های اروپا” را به دست آورد. علاوه بر اسکایپ که امروزه 74 میلیون کاربر دارد، استارتاپ های چند میلیارد دلاری از جمله TransferWise از استونی به وجود آمده است. دولت استونی تا حد زیادی روند رشد استارتاپ های محلی را تسهیل می کند. وزیر امور اقتصادی و ارتباطات استونی، به منظور افزایش بهره وری، تشویق کارآفرینی و نوآوری، می گوید: “استونی باید یکی از بهترین کشورهای جهان برای ایجاد و توسعه یک شرکت باشد.

نکته جالب آن است که در بخش دیگری از جهان (پاکستان)، با نگرش مشابه، چشم انداز کارآفرینی محلی به سرعت در حال توسعه است. مانند استونی، این برنامه توسط دولت و به طور خاص، بخش فناوری اطلاعات دولت پنجاب هدایت می گردد.

دکتر عمر سیف، که مدیر این اداره می باشد، مأموریت خود را برای تبدیل لاهور به یک دره سیلیکون انجام داده است. به عنوان اولین قدم، Plan9، در سال 2012 راه اندازی شد. این برنامه با تکمیل هشتمین دوره رشد خود، بیش از 130 استارتاپ ایجاد نموده است که برخی از آن ها ارزش خالص بین 6 تا 10 میلیون دلار دارند و سهم قابل توجهی را در بازار کار IT ایفا کرده اند.

اما سوالی که مطرح می گردد این است که اهمیت مراکز رشد در شکل گیری کسب وکارهای محلی چقدر است؟ مهمتر از این، نقش دولت در این میان چیست؟برای پاسخ دادن به این مهم ابتدا باید عوامل موثر بر تکامل کارآفرینی در پاکستان را تحلیل کرد. مردم پاكستان ریسک پذیر هستند. با این وجود، از سنین پایین، به کودکان آموزش داده می شود که برای حرفه آینده خود انتخاب هایی مانند مهندسی، پزشکی و معلمی را داشته باشند. دلیل این امر، به وضعیت اجتماعی و درآمد این حرفه ها وابسته است. همچنین یک خانوار معمولی در پاکستان، سرمایه های محدودی را در اختیار دارد و این برای فعالیت هایی نظیر کارآفرینی در این کشور کافی نیست. چراکه به نظر میرسد این فعالیت ها دارای ریسک بالایی هستند. بنابراین، کارآفرینی تا قبل از راه اندازی Plan9، گزینه شغلی در پاکستان نبوده است.

با توجه به این عوامل، دولت پنجاب تصمیم به ارائه راه حل گرفت. در ابتدا، از طریق هیات فناوری اطلاعات و نیز Plan9، دولت مفهوم «مرکز رشد تجاری» را معرفی کرد. از آنجا که این برنامه، ابتکار عمل دولت بود، معتبر شناخته میشد. در مقابل، خدمات ارائه شده توسط یک بخش جدید و یا عوامل کمتر شناخته شده، ممکن است به عنوان کلاهبرداری بالقوه دسته بندی شوند.

با گذشت زمان، کارآفرینی در ذهن جوانان آغاز شد و مرکز رشد تبدیل به یک واژه آشنا گردید. این تلاش ها توسط Plan9 به منظور تشویق دانشگاه ها برای تکرار مدل مرکز رشد افزایش یافت. در نتیجه، کارآفرینی از دانشگاه ها نیز آغاز و مورد توجه قرار گرفت. در حال حاضر، 20 دانشگاه در سرتاسر پاکستان در حال همکاری با برنامه Plan9 هستند. Plan9 امکانات مورد نیاز برای شروع پیشرفت مانند فضای اداری، خدمات اساسی، کمک های حقوقی و یک شبکه حرفه ای را بدون هزینه فراهم می نماید. به همین خاطر جوانان بدون نگرانی از از دست دادن پول، به عنوان یک گزینه شغلی مناسب به سوی کارآفرینی جذب شده اند.

اهمیت نیاز به ترویج کارآفرینی بر اساس آمار منتشر شده بیشتر آشکار می گردد. نرخ بیکاری در پاکستان شش درصد است (منبع: بررسی اقتصادی پاکستان 2014-2015)؛ به عبارت دیگر، 3.58 میلیون نفر با وجود توانایی و تمایل به فعالیت، بیکار هستند. برای جوانان، این رقم در سال 2013 به میزان 8.5 درصد بوده است. با توجه به عدم تناسب نرخ رشد و تغییرات جمعیت وضعیت بدتر نیز می شود. امروزه، با رشد جمعیتی 1.95٪ و رشد اقتصادی 4.24٪، سالانه باید یک میلیون شغل برای پر کردن این شکاف ایجاد شود.

همانند استونی، هیئت فناوری اطلاعات در ساخت بلوک هایی برای توسعه یک اکوسیستم کارآفرینی محلی مشارکت داشته است. تجربه Plan9 پیش نیاز ضرورت یک پلت فرم دیگر را با هدف توسعه بیشتر استارتاپ های فارغ التحصیلان شروع کرد. در این برنامه رشد شش ماهه، یک استارتاپ از یک ایده کسب و کار  به یک مدل تجاری تبدیل می شود. با این حال، برای تبدیل شدن به یک شرکت باید جلا داده گردد. در نتیجه، PlanX، به عنوان یک شتاب دهنده فناوری جهت پرکردن این شکاف ایجاد شد. تا به امروز، PlanX 30 استارتاپ و سرمایه گذاری سه میلیون دلار را به ارمغان آورده است.

دولت پنجاب طرح های بیشتری را نیز توسط هیئت فناوری اطلاعات طراحی نموده است. “خودش یا Herself” پلت فرم ظرفیت سازی برای مهاجران کارآفرین زن است که در طی یک دوره شش ماهه 100 زن را آموزش می دهد. با معرفی مدل های متداول مشارکت اقتصادی مبتنی بر امور خانه، Herself هدف دارد تا میزان مشارکت نیروی کار زن را افزایش دهد (منبع: بانک جهانی، 2014). در یک برنامه دیگر با نام Connect Techhub، فضای همکاری برای افراد کارمزد ایجاد می گردد و پلی برای نزدیک بین دانشگاه و صنعت ایجاد می گردد. به تازگی طرح e-Rozgaar چهل مرکز آموزش را در سراسر پنجاب با هدف ارائه برنامه های آموزشی سه ماهه به 10،000 نفر در یک سال راه اندازی کرده است.

از سوی دیگر، ریشه های کارآفرینی فراتر از پنجاب گسترش و الهام بخش تلاش های سایر استان ها و بخش خصوصی گشته است.

دولت فدرال، مرکز ملی رشد را در اسلام آباد تأسیس کرده است که هم اکنون در سیاست ملی فناوری اطلاعات فعالیت دارد. دولت ایالتی KP نیز که توسط هیئت مدیره فناوری اطلاعات KP هدایت می شود، پارک های فن آوری را در پیشاور و ابوت آباد راه اندازی کرده است. علاوه بر این، کنفرانس فناوری های برتر و نمایشگاه استارتاپ ها توسط دولت ایالتی پشتیبانی می شود.

بخش خصوصی، با ارزیابی امکان سنجی این مفهوم در پنجاب، پیشرفت کرده و به طور فعال در این برنامه ها شرکت می کند. به عنوان مثال، Mobilink و Telenor دارای مراکز رشد کسب و کار هستند، در حالی که موسسات آموزشی مانند LUMS، مراکزی برای کارآفرینی تأسیس کرده اند. ابتکاراتی مانند BaseCamp، Invest2Innovate, DotZero, CODE-ENC ScienceTech+، Daftarkhwan فرهنگ موفق کارآفرینی را در پاکستان برجسته می کند.

همانطور که دولت پنجاب همچنان تلاش های خود را برای تقویت اکوسیستم کارآفرینی در سطح محلی ادامه می دهد، تلاش های مداوم توسط همتایان در ایالت های دیگر و مشارکت فعال بخش خصوصی باعث خواهد شد که قطب استارتاپ ها در پاکستان شکل گیرد.